U noći 2. jula poslednji američki vojnik napustio je najveću vojnu bazu Bagram, koja je ujedno bila i simbol rata u Avganistanu. Iako ranije najavljivano u okviru sveopšteg povlačenja stranih trupa iz Avganistana, napuštanje ove vazduhoplovne baze došlo je ranije nego što se prvobitno očekivalo.
Američke trupe trebale bi u potpunosti da se povuku iz Avganistana simbolično najkasnije do 11. septembra kada će se obeležiti 20 godina od terorističkog napada na Svetski trgovinski centar, ali i početak kampanje SAD u Avganistanu.
U podnožju okolnih planina vazduhoplovna baza Bagram leži još od 50-ih godina prošlog veka kada je izgradio Sovjetski Savez. Tokom desetogodišnje sovjetske intervencije ova baza bila je takođe glavno vitalno vojno središte.
Skoro dve decenije upravo je vazduhoplovna baza Bagram bila glavni centar odakle su se izvodile sve operacije protiv talibana. Ona je bila praktično ekskluzivna zona kroz koju je prošlo više od 100 000 vojnika. Do 2011. godine u jeku operacija protiv talibana pretvorena je praktično u grad sa dve piste i čuvenim vojnim zatvorom. Grmljavina mlaznih aviona sa stotinama kilograma ubojnih sredstava predstavljala je godinama svakodnevnicu iznad Bagrama.
U poslednjih nekoliko godina baza je bila u više navrata izložena talibanskim raketama i minobacačima, ali ponekad i drugim sredstvima. Skriven među grupom radnika u novembra 2016. godine, bombaš samoubica uspeo je da probije nekoliko prstena odbrane i uđe u vazduhoplovnu bazu Bagram, aktivirajući eksplozivnu napravu koja je usmrtila četvoricu Amerikanaca, a ranila više od deset.
Danas ova baza izgleda kao “grad duhova” sa malim brojem avganistanskih vojnika koji su ostavljeni na milost i nemilost talibanima, koji iz dana u dan zauzimaju komad po komad teritorije približavajući se Bagramu i samom glavnom gradu Kabulu. O saradnji avganistanskih snaga i američkih trupa najbolje ilustruje podatak generalštaba u Avganistanu koji nije unapred bio informisan o američkom povlačenju iz baze, već je to učinjeno kada su uveliko bili na međunarodnom aerodromu Hamid Karzai.
Odlaskom Amerikanaca iz Bagrama jedini preostali američki vojnici nalaze se u Kabulu
Umesto zaposedanja baze od strane domaćih trupa, u nju su prvo ušli lokalni pljačkaši koji su pokupili zaostalu hranu i nešto opreme. Avganistance nakon dolaska zatekao je u bazi mrak, jer su Amerikanci pre odlaska presekli sve električne linije, što je dodatno zakomplikovalo zaposedanje i obezbeđenje ove baze, ali se ujedno dovelo u pitanje i njena funkcionalnost.
Odlaskom Amerikanaca iz Bagrama jedini preostali američki vojnici nalaze se u Kabulu. Kontraadmiral Peter G. Vaseli, bivši član Team 6 SEAL biće nadležan za obezbeđivanje ambasade SAD u Kabulu gde će mali kontigent američkih vojnika ostati na neodređeno vreme. Dodatnih 300 vojnika biće zadržano u Kabulu ukoliko to bude bilo potrebno.
Vijetnamski scenario
Sve podseća na daleko poznate finalne godine rata u Vijetnamu. Te čuvene 1973. godine, kao deo mirovnog sporazuma koji su Sjedinjene Države zaključile sa komunističkim snagama u Severnom Vijetnamu, predsednik Ričard Nikson najavio je povlačenje svih američkih trupa iz Vijetnama.
Baš kao u Avganistanu, mirovni sporazum u Vijetnamu izostavio je lokalnu vladu i omogućio neprijateljskim snagama da u pravom momentu započnu ofanzivu na preostali deo teritorije. Slično kao danas u Avganistanu, Nikson se tada zarekao da će i dalje finansijski podržavati američkog saveznika. Međutim, 1974. Južnom Vijetnamu odobreno je manje od trećine od obećanih 1,6 milijardi dolara.
Bajdenova administracija obavezala se da će Avganistanu pružiti finansijsku podršku. To uključuje 266 miliona dolara humanitarne pomoći i 3,3 milijarde dolara pomoći za odbranu zemlje, kao i tri miliona doza vakcine protiv koronavirusa Johnson & Johnson i zaliha kiseonika.
Baš kao u Avganistanu, mirovni sporazum izostavio je lokalnu vladu i omogućio neprijateljskim snagama da u pravom momentu započnu ofanzivu na preostali deo teritorije
Kao i sada, nekada je obećanje pomoći pratilo i brzo povlačenje američkih trupa iz Vijetnama, neprijatelj koji prkosi mirovnim dogovorima, predaja odgovornosti na lokalne snage, rapidno zauzimanje sa jedne i napuštanje teitorije sa druge strane i na kraju svođenje prisustva američkih vojnika na parčence teritorije u okviru ambasade u Sajgonu.
U oba sukoba, glavnina borbi pala je na lokalne snage. Procenjuje se da je 250.000 južnovijetnamskih vojnika poginulo u borbama. U Avganistanu se brojke kreću oko 70.000. Slika ista kao u avganistanu samo 46 godina kasnije i sa drugačijim brojkama poginulih, mada opet itekako visokim.
Avganistanske snage bezbednosti već osećaju američko odsustvo. Sa oskudnom američkom vazdušnom podrškom, trupe na terenu izgubile su najveću taktičku prednost, a moral je u padu: Stotine avganistanskih trupa predale su se talibanima poslednjih dana.
Oružane snage Avganistana nakon odlaska američkih vojnika nemaju šanse u borbi sa talibanima
Kao i u Južnom Vijetnamu nekada, korumpirana vlada jednako je problem danas u Avganistanu. Pred naletom talibana avganistanske snage nastaviće da bacaju uniforme pred talibanske militante odbijajući da se bore.
Iako je Avganistan skoro 40 godina u nekoj vrsti građanskog rata, čini se da bi nakon odlaska američkih vojnika ova zemlja mogla da utone u mnogo dublji nego što je to bio slučaj do sada. Samo u junu oko 100 distrikta palo je u ruke talibana, a procene su da bi Kabul i njegova vlada mogli pasti za šest meseci ili maksimum godinu dana od povlačenja poslednjeg američkog vojnika iz Avganistana.
NATO i SAD, makar prema njihovim tvrdnjama, nastaviće da pružaju pomoć Avganistanu u borbi protiv talibana i takozvane Islamske države, ali sa bezbedne udaljenosti kroz vazdušnu podršku iz Katara, UAE ili svojih nosača aviona. U prevodu gledano, avganistanski vojnici ostavljeni su da se sami izbore u odbrani svoje teritorije, ako je to uopšte moguće.
Ofanziva talibana nastaviće se nesumnjivo i dalje i neće stati u nekom doglednom vremenu. Mirovni pregovori u Dohi između vlade u Kabulu i talibana koji su počeli prošle godine u septembru zapali su u ćorsokak. Jasno je da talibani ovaj rat žele da dobiju isključivo na bojnom polju, a ne za pregovaračkim stolom.
Jasno je da talibani ovaj rat žele da dobiju isključivo na bojnom polju, a ne za pregovaračkim stolom.
Oružane snage Avganistana nakon odlaska američkih vojnika nemaju šanse u borbi sa talibanima, kao što ni Južni Vijetnam nije imao šanse u borbi sa borcima komunističkog Severnog Vijetnama. Konačan ishod u Vijetnamu došao je dve godine kasnije, 1975, kada je pred naletom ofanzive Severnog Vijetnama helikopter užurbano i u panici izvlačio poslednjeg Amerikanca sa krova američke ambasade u Sajgonu, gradu koji će nedugo zatim dobiti novo ime – Ho Ši Min nakon uspostavljanja Socijalističke Republike Vijetnam. Skoro 50 godina kasnije slična sudbina nadvija se i nad Avganistanom, samo je pitanje vremena kada ćemo iste slike kao iz Sajgona gledati u Kabulu.
