Značajan broj američkih specijalnih snaga mogao bi u narednom periodu da bude povučen sa afričkog kontinenta. Reč je o planu koji se sve intenzivnije razmatra od kada su četiri američka komandosa u oktobru prošle godine poginula prilikom zasede militanata Islamske države u Nigeru.
Ukoliko Pentagon donese ovakvu odluku, skoro svi specijalni timovi bili bi povučeni ne samo iz Nigera, već i iz Kenije, Libije, Kameruna, Tunisa i drugih zemalja gde imaju svoje prisustvo. Veliki broj vojnika zadržao bi se samo u Nigeriji i Somaliji, zemljama koje su najviše izložene napadima militanata iz sastava Al Šababa, Al Kaide i Boko Harama.
Promena strategije i pogibija komandosa uzroci povlačenja
Broj komandosa u Africi bi se tako u narednih nekoliko godina mogao smanjiti za više od 50 % u odnosu na ukupan broj vojnika koji iznosi oko 1300, što je više nego što se prvobitno planiralo novom odbrambenom strategijom, koja je predstavljena u januara. Umesto borbe protiv terorizma koja je bila prioritet skoro 20 godina, nova strategija u prvi plan stavlja Kinu, Rusiju, Severnu Koreju i Iran kao glavne pretnje po bezbednost SAD.
Ovakav hladnoratovski novi(stari) američki pogled na buduće bezbednosne izazove pomera fokus sa nekonvencijalnog na konvecijalni tip ratovanja, gde su pojedine države, a ne militantne skupine viđene kao glavni problem po nacionalnu bezbednost odnosno suverenitet.
Do sada, SAD su kroz takozvani program “127e” trošile do 100 miliona dolara godišnje podržavajući oružane snage širom sveta u cilju borbe protiv terorizma. Eventualnim povlačenjem specijalnih jedinica sasvim je realno očekivati smanjenje izdataka u ove svrhe, što će prvenstveno osetiti države na afričkom kontinentu gde je američkih komandosa najviše posle Bliskog istoka.
Povučeni broj specijalaca, kako trenutno stvari stoje, mogle bi eventualno da nadomeste jedinice iz sastava Nacionalne garde, poput onih u Mičigenu, Indijani ili Kaliforniji. One, svakako, ne bi bile trajno stacionirane, već bi se periodično smenjivale.
Postavlja se pitanje koliko bi takvi kadrovi bili u stanju da zamene povučene komandose, s obzirom na drugačiji tip obuke i uopšteno fokus delovanja. Oružane snage Nacionalone garde oduvek su kroz vojnu nauku kao prioritet izučavanja stavljale međudržavne sukobe, dok su specijalne jedinice te koje su asimetrično ratovanje stavljale u prvi plan.
Ako se osvrnemo od 11. septembra 2001. godine do sada, broj američkih vojnika u Africi stalno je rastao, a to se posebno dalo primetiti u poslednjih nekoliko godina. U početku taj broj rastao je prilično slabo. U 2006. godini svega 70 američkih komandosa bilo je stacionirano u Africi, što je tada procentualno bilo manje nego u Latinskoj Americi, Evropi ili na Bliskom istoku. Već 2010. taj broj popeo se na 700, dok je danas cifra porasla na preko 1300. U tu brojku spadaju Mornaričke foke, Zelene beretke i druge specijalne jedinice koje se nalaze u sastavu Američe komande u Africi.
Komandosi ulazili u direktne sukobe sa militantima
Zvanična strategija Pentagona za specijalne snage u Africi predstavlja pomoć državnim snagama kroz programe obuke i naoružavanja. Međutim, situacija je daleko drugačija. U poslednjih najmanje pet godina, komandosi su ulazili u direktne sukobe sa militantima, pa čak bili i na čelu komande prilikom izvođenja operacija. U prilikog tome govori i slučaj od prošle godine kada su u Nigeru poginula 4 specijalca, prilikom zasede pripadnika Islamske države.
Od tada, u javnosti se sve više provlači priča da su SAD odlučile da smanje broj zadataka, kao i da se preostali izvšavaju po strogo propisanoj proceduri, kako bi se izbegle dalje žrtve. Pored toga, komandosi su od tada navodno slati u misije isključivo zajedno sa lokalnim snagama, a ne nasumično i samostalno što je bila praksa.
Iako je konačni cilj bio izbegavanje direktnih sukoba sa militantima, oni su se, ipak, uprkos pogibiji vojnika, nastavili i nakon oktobra. O tome svedoči događaj iz decembra prošle godine kada su Zelene beretke zajedno sa vojskom Nigera upale u sukob sa militantima Islamske države, likvidirajući tom prilikom 11 militanata. U junu ove godine, američki vojnik Alexander Condrad poginuo je u Somaliji u okršaju sa Al Šababom, dok su četiri vojnika povređena. Alexander je drugi po redu specijalac koji je poginuo u poslednjih 13 meseci u Somaliji.
Pentagonovo razmatranje o smanjenju broja specijalnih snaga izazvalo je kritike od strane dela vojnog establišmenta koji smatra da je stabilnost afričkog kontinenta od presudne važnosti po američku nacionalnu bezbednost. Ujedno, oni smatraju da bi njihovo povlačenje iskoristile zemlje poput Kine, Rusije i Irana koje bi na svaki mogući način gledale da pojačaju u tom regionu.
Boravak specijalnih snaga u Africi nije doprineo iskorenjivanju militanata
Dugogodišnji boravak američkih specijalaca u afričkim zemljama doprineo je da neke teritorije ne padnu u ruke ekstremista, ali ne i njihovom potpunom iskorenjivanju. Samo u istočnoj Africi, militanti Al Šababa izveli su preko 2400 terorističkih napada u Somaliji,Džibutiju, Keniji, Ugandi i Etiopiji. Slično je i u Centralnoafričkoj Republici gde su esktremisti LRA (Lord’s Resistance Army) izveli oko 2000 terorističkih napada za šest godina.
Na zapadu Afrike veliko uporište ima Islamska država i takozvana Al Kaida u islamskom Magrebu (AQIM). Samo Boko Haram koji se zakleo na vernost Islamskoj državi organizovao je preko 1500 terorističkih napada u Nigeriji, Čadu, Nigeru i Kamerunu. U Maliju, gde se nalazi veliki broj pripadnika AQIM-a, zabeleženo je preko 350 napada.
Politički, ekonomski i socijalni problemi glavni su uzrok ovolike ukorenjenosti militanata u ovim zemljama. Programi američke pomoći, kao i prisustvo specijalnih jedinica nisu doprineli potpunom osamostaljivanju oružanih snaga u odbrani matičnih granica, što je već viđeno na primeru Avganistana i Iraka.
Dronovi kao zamena za komandose?
Ukoliko bi došlo do povlačenja iz nekih od ovih zemalja, jedini i ključni vid pomoći mogao bi da bude u obliku vazdušne podrške bespilotnim letelicama. SAD već nekoliko godina grade veliku vazdhoplovnu bazu “201” za bespilotne letelice MQ-9 Reaper u mestu Agadez u Nigeru. Pored Reapera-a, ovaj aerodrom biće u mogućnosti da primi i transportne avione C-17, što znači da bi se lako mogle dovući trupe u slučaju potrebe.
Puštanjem u funkciju, SAD će zbog veoma važnog geostrateškog položaja baze lako moći da operišu ne samo na teritoriji Nigera, već i u celoj zapadnoj, centralnoj i na severu Afrike. Stoga, američko prisustvo u Africi ostaće i dalje veoma značajno samo je pitanje u kom obliku.